Τοιχογραφία του Michelangelo Buonarroti, The Last Judgment. Το μέγεθος του πίνακα είναι 1370 x 1220 εκ. Το τελευταίο εικονογραφικό έργο του Μιχαήλ Αγγέλου από το δεύτερο τέταρτο του 16ου αιώνα ήταν η τελευταία κρίση, μια τεράστια τοιχογραφία στον τοίχο του βωμού του παρεκκλησιού Sistine. Ο Μιχαήλ Άγγελος ενσωματώνει το θρησκευτικό θέμα ως ανθρώπινη τραγωδία σε κοσμική κλίμακα.
Μια μεγαλοπρεπής χιονοστιβάδα ισχυρών ανθρώπινων σωμάτων – υπερυψωμένοι δίκαιοι και αμαρτωλοί που ρίχνονται στην άβυσσο, εκτελώντας την κρίση του Χριστού, σαν βροντής, ρίχνουν κατάρα στο κακό που υπάρχει στον κόσμο, θυμωμένοι αγίους μαρτυροί που, δείχνοντας τα όργανα του βασανισμού τους, απαιτούν αντίποινα για τους αμαρτωλούς – όλα αυτά ακόμα γεμάτο επαναστατικό πνεύμα. Ωστόσο, παρόλο που το θέμα της τελευταίας κρίσης προορίζεται να ενσωματώσει τον θρίαμβο της δικαιοσύνης έναντι του κακού, η τοιχογραφία δεν έχει επιβεβαιωτική ιδέα – αντιθέτως, θεωρείται ως μια εικόνα τραγικής καταστροφής, ως ενσάρκωση της ιδέας της κατάρρευσης του κόσμου. Οι άνθρωποι, παρά τα υπερβολικά ισχυρά σώματά τους, είναι μόνο θύματα της δίνης που ανεβαίνει και τους ανατρέπει.
Όχι χωρίς λόγο στη σύνθεση υπάρχουν τόσο γεμάτες τρομακτικές εικόνες απελπισίας όπως ο Άγιος Βαρθολομαίος, που κρατά στο χέρι του ένα δέρμα που του αφαιρέθηκε από τους βασανιστές, στο οποίο αντί του προσώπου του Αγίου Μιχαήλ Αγγέλου απεικόνιζε το πρόσωπό του με τη μορφή παραμορφωμένης μάσκας. Η συνθετική λύση της τοιχογραφίας, στην οποία, σε αντίθεση με μια σαφή αρχιτεκτονική οργάνωση, τονίζεται η στοιχειακή αρχή, είναι σε ενότητα με την ιδεολογική έννοια.
Η ατομική εικόνα που κυριάρχησε νωρίτερα στον Μιχαήλ Άγγελο αποτυπώνεται τώρα από το γενικό ανθρώπινο ρεύμα και σε αυτό ο καλλιτέχνης κάνει ένα βήμα μπροστά σε σύγκριση με την απομόνωση της αυτόνομης ατομικής εικόνας στην τέχνη της Υψηλής Αναγέννησης. Όμως, σε αντίθεση με τους Βενετούς δασκάλους της ύστερης Αναγέννησης, ο Μιχαήλ Άγγελος εξακολουθεί να μην φτάνει στο βαθμό διασύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων όταν προκύπτει μια εικόνα μιας ανθρώπινης συλλογικής και ο τραγικός ήχος των εικόνων της Τελευταίας Κρίσης εντείνεται. Νέα για τη ζωγραφική του Μιχαήλ Άγγελου Μπουρονάροτι και τη στάση απέναντι στο χρώμα, που αποκτήθηκε εδώ είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη από πριν, η εικονιστική δραστηριότητα. Η ίδια η σύγκριση των γυμνών σωμάτων με τον φωσφορίζοντα τέφρα-μπλε τόνο του ουρανού κάνει την τοιχογραφία μια αίσθηση δραματικής έντασης.
Πάνω από την τοιχογραφία «Η τελευταία κρίση», ο καλλιτέχνης Μιχαήλ Άγγελος έβαλε την εικόνα του βιβλικού προφήτη Jonah, της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος έχει κάποια αλληγορική σχέση με το θρησκευτικό θέμα της αποκάλυψης. Η εκστατική φιγούρα του Ιωνά βρίσκεται πάνω από το βωμό και κάτω από τη σκηνή της πρώτης ημέρας της δημιουργίας, στην οποία στρέφεται το βλέμμα του. Ο Ιωνάς είναι ο πρόδρομος της Αναστάσεως και της αιώνιας ζωής, γιατί, όπως ο Χριστός, που πέρασε τρεις μέρες στον τάφο πριν ανέβει στον ουρανό, πέρασε τρεις μέρες στη μήτρα της φάλαινας και στη συνέχεια αναστήθηκε στη ζωή. Μέσω της συμμετοχής τους σε μια μάζα στον τοίχο του βωμού του παρεκκλησιού Sistine με τη μεγαλοπρεπή τοιχογραφία «Η τελευταία κρίση», οι πιστοί επικοινωνούσαν στο μυστήριο της σωτηρίας του Χριστού.